تجربه کاربری

طراحی رابط کاربری ایرانی - تقارن

رابط کاربری ایرانی سعی می کند به ویژگی های هنر ایرانی بپردازد و ببینید که آیا می توان بین این ویژگی ها و طراحی رابط کاربری و رابط تعاملی ارتباطی یافت یا خیر . در قسمت قبلی طراحی رابط کاربری ایرانی . چرا و چگونه؟ – دیباچه به این موضوع پرداختم که چرا ضرورت دارد تا رویکردهای بومی در هر هنری به عرصه شکوفایی برسد و مثال هایی از این دست را بررسی کردم . در ادامه قرار بر این شد که در هر مقاله از این سری به بررسی یکی از ویژگی های هنر ایرانی اسلامی بپردازیم که در این مطلب نوبت به تقارن رسیده است .

هنر ایرانی یا هنر اسلامی :

برخی از دوستان به بنده متذکر شده اند که شما  بین هنر اسلامی (هنر اعراب ) و هنر ایرانی باید تمایز قایل شوی و این دو در یک مسیر نیستند . شاید بهتر باشد قبل از هر چیزی چند نکته در این مورد بگویم . تاریخ هنر ایران یک تاریخ هفت هزار ساله است و بدیهی است که در دوران های مختلف ، به یک شکل نبوده است . در دوران هخامنشیان این هنر تآثیر گرفته از هنر عیلامیان بود و در دوره اشکانیان از روم و فرهنگ غرب تاثیر می گرفته . همچنین در 1500 سال اخیر ، هنر ایرانی با هنر اسلامی آمیخته شده است . چیزی که در این بین مهم است این است که هیچ گاه هنر ایرانی تحت تاثیر فرهنگ های مختلف ، چارچوب های خود را از دست نداده است و این ایرانیان بوده اند که با فرهنگ غنی خود ، بر روی سایر فرهنگ ها تاثیر گذاشته اند . به طور خاص در زمینه هنر اسلامی ، شاید به جرات بتوان گفت که بیش از 90 درصد این هنر مبدعان و خالقان ایرانی داشته است . شکل طاق ها و درب ها ، نقش مایه ها و موتیف ها ، گره ها ، نگارگری و تذهیب ، خط و خوشنویسی ، معماری و انواع هنرهای دیگر را ایرانیان به پیش برده اند . قدیمی ترین مسجد ایران که هم اکنون وجود دارد مسجد جامع تاریخانه دامغان است . این مسجد که اساس معماری آن منطبق بر معماری مساجد امروزی است ، از معماری دوران ساسانی تاثیر گرفته است . مسجد تاریخانه دامغان که در دوران ساسانیان آتشکده بوده است در خوشنویسی و خطاطی ، گفته شده شش خط مُحَقَّق ، ریحان ، ثُلث ، نسخ ، رِقاع ، توقیع از ابداعات ابن مقلع شیرازی است . همینطور خط نستعلیق و شکسته نستعلیق که از ابداعات ایرانیان است . و از این دست مثال ها در تمامی زمینه های هنری وجود دارد . در نهایت باید بگویم که فلسفه اسلام که امروزه در هنر ایرانی جریان دارد ، این هنر را شکل داده است و هنر ایرانی نیز در خدمت اسلام درآمده است . به نظر من تمایز بین هنر ایرانی و اسلامی در حال حاضر بازی با کلمات است . پس زمانی که من از مبحثی به نام هنر ایرانی صحبت می کنم ، منظورم هنر ایران باستان و دوران اسلامی با هم است و قصد تفکیک دوران های مختلف هنری را از یکدیگر ندارم .

تقارن :

تقارن عبارت است از نظم و تعادل مبتنی بر تکرار عناصر . تقارن مهم ترین ویژگی "طبیعت" است . چه در برگ یک درخت نگاه کنید و چه در یک حیوان ، مثل پروانه می توانید اثر تقارن را مشاهده کنید .  ذهن ما همیشه با طبیعت و تقارن آشنا بوده است ، پس در مواجه با هنر متقارن احساس بیگانگی نمی کند و برایش دلنشین می شود . تقارن در طبیعت تقارن ، نظم و هماهنگی از مهم ترین ویژگی های هنر ایرانی است . چه در هنر ایران باستان و چه در هنر اسلامی شما هیچ گاه اثری بی قاعده مشاهد نمی کنید .    

انواع تقارن :

سه نوع تقارن وجود دارد : بازتابی ، چرخشی و اتقالی .

طراحی رابط کاربری ایرانی . چرا و چگونه؟ - دیباچه

آیا چیزی به اسم رابط کاربری ایرانی می تواند وجود داشته باشد ؟ یک رابط کاربری ایرانی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟  . در سری مقالات  "طراحی رابط کاربری ایرانی . چرا و چگونه؟ " سعی دارم با بررسی ویژگی های هنر ایرانی برای سوالاتی که در ابتدا پرسیدم ، پاسخی بیابم . اگر شما هم به این موضوع علاقه مندید با من همراه باشید .

دیباچه

طراحی رابط گرافیکی کاربر (Graphic User Interface) یا طراحی تعاملی (Interactive design) شاخه های نسبتا جدید در طراحی هستند که مورد توجه عموم طراحان به خصوص طراحان گرافیک و طراحان صنعتی قرار گرفته است . این شاخه از طراحی نسبتا جوان است و همراه با رشد تکنولوژی به شدت در حال گسترش است . بخشی از یک رابط گرافیکی تعاملی در طراحی UI ما استانداردها و مکاتب مختلفی داریم که اکثر این ها از غرب و جایی که قطب تولید نرم افزار است آغاز شده است . شرکت های بزرگی مثل ماکروسافت ، اپل ، گوگل و ادوبی تقریبا تمام جریان نرم افزاری جهان را در اختیار دارند . طراحان این شرکت ها می توانند مشخص کنند که یک UI خوب چگونه چیزی است . زمانی که ما تکنولوژی و نرم افزار را وارد می کنیم ، طبیعی است که فرهنگ استفاده و زبان طراحی آن را نیز وارد می کنیم . امروزه زبان طراحی UI یک استاندارد جهانی است .

زمانی که ما تکنولوژی و نرم افزار را وارد می کنیم ، طبیعی است که فرهنگ استفاده و زبان طراحی آن را نیز وارد می کنیم .

رابط گرافیکی کاربر پیرو یک سری استانداردها است . مهم ترین خصوصیتی که این استانداردها را شکل می دهند  ، کاربران هستند . مشخص است که کاربران با هم متفاوت اند . اینکه شما بخواهید رابط کاربری برای مخاطبان کهنسال طراحی کنید و یا مخاطب کودک ، کاملا ممکن است در نحوه دیزاین ما تاثیر گذار باشد . یک رابط کاربری مخصوص کودکان می تواینم کاربران را از نقطه نظر جغرافیایی هم نگاه کنیم . نگاهی که مثلا مردم انگلستان به رنگ قرمز دارند با برخوردی که مردم عراق به این رنگ دارند متفاوت است . شاید در انگلستان قرمز یک رنگ سلطنتی باشد و در عراق یک رنگ جذاب برای بسته بندی مواد غذایی . پس به طور مثال طراح گرافیک یا طراح صنعتی که می خواهد یک بسته بندی را دیزاین کند ،  باید سلایق مختلف مردم در کشورهای مختلف را بشناسد و متناسب با آنها برای طراحی اقدام کند . در تاریخ طراحی گرافیک مثال های زیادی می توان یافت که اشتباه یک طراح در عدم شناخت یک جغرافیای خاص یک محصول تجاری را با شکست مواجه کرده است . اما آیا این داستان بومی سازی دیزاین در مورد رابط گرافیک کاربر و طراحی تعاملی هم صدق می کند ؟ هم آری و هم خیر . نرم افزارها و وب سایت ها تا حد زیادی مخاطبان فرامنطقه ای دارند . یعنی اینکه جهانی هستند . به طور مثال Gmail کاربرانی از شرق دنیا تا غرب دنیا با سلایق گوناگون و نژادهای مختلف دارد . زبان طراحی برای این همه مخاطب باید به گونه ای باشد که همه مردم بتوانند با آن در حد معقولی کار کنند . اما اینها دلیل نمی شود که Gmail از طراحی و زبان منطقه ای و بومی غافل شود . چیزی که امروز ما به عنوان رابط کاربری می شناسیم حاصل تلاش طراحان مختلفی است  . UI نرم افزارها و وب سایت ها هر روز در مسیر پیشرفت قرار دارد . ایجاد یک زبان بومی در طراحی رابط کاربری شاید نکته ای باشد که تا به حال زیاد به آن پرداخته نشده است . باید به این نکته توجه کنید که وقتی ما صحبت از طراحی بومی می کنیم ، الزاما به این معنی نیست که یک جغرافیای خاص می تواند طراحی ما را به کار گیرد . بلکه طراحی بومی ، روحی است که می تواند یک طراحی را خاص کند و روحیات کاربران را تغییر دهد . ما مکاتب متعددی در طراحی گرافیک داریم . مثل مکتب لهستان ، مکتب سوئیس و مکتب ژاپن  . در هر یک از این مکاتب ، طراحان مبتنی بر جغرافیا ، فرهنگ و هنر بومی خود اقدام به طراحی کرده اند که نتیجه آن به وجود آمدن مجموعه ای از آثار ارزشمند ، ممتاز و متمایز است . به طور مثال در مکتب  سوئیس که مکتب مورد علاقه من نیز هست ، طراحان گرافیک به "تایپ" اهمیت ویژه ای می دهند . استفاده از حروف به عنوان بخش اصلی اثر ، استفاده از اشکال هندسی و فرم های منظم ، استفاده از فضاهای سفید و استفاده از خطوط از مشخصه های مکتب  سوئیس است . دیزاین در مکتب سوئیس بر عکس مکتب  سوئیس ، مکتب لهستان قرار دارد که تصویر سازی در آن جایگاه اصلی را دارد و به "تایپ" در حاشیه کار نگاه می شود . به هر حال قصد ندارم که در اینجا در مورد مکتب ها وارد جزییات شوم . هدف ام این بود که فقط بگویم که طراحی گرافیک بومی چیزی است که وجود دارد و می تواند در اقسام مختلف دیزاین و به طور مشخص طراحی UI به کار گرفته شود .

مکتب ایرانی :

همه این مطالب را در دیباچه گفتم تا به این نکته برسم که ما نیاز داریم نسبت به طراحی UI ایرانی نگاه جدی تری داشته باشیم . در سری مقالاتی که از این به بعد در مورد طراحی UI ایرانی خواهم نوشت ، سعی می کنم به بررسی مشخصه های هنر ایرانی بپردازم و ببینم که آیا می توان از این مشخصه ها در طراحی UI هم استفاده کرد یا خیر . بخشی از پوستر جشن هنر شیراز اثر قباد شیوا به طور مشخص من تجربه موفقی را در بومی سازی گرافیک و در طراحی پوستر سراغ دارم . طراحی پوستر هم ، زمانی مثل طراحی UI و با ورود دستگاه های چاپ به ایران وارد شد . پس از این منظر طراحی پوستر و طراحی UI هر دو هنرهایی وارداتی هستند . البته وقتی من صحبت از وارداتی بودن یک هنر می کنم به این معنی نیست که آن هنر ریشه و سابقه ای در ایران نداشته است . بلکه به این معنی است که  رسانه و شکل برخورد با آن هنر جدید و وارداتی است . بدیهی است که هنر ایرانی - اسلامی ما  کهن ، ریشه دار و کاربردی است .