زمان تقریبی برای مطالعه: ۱۰ دقیقه

رابط گرافیک کاربر یا Graphic User Interface ( به اختصار GUI ) به کاربران اجازه می دهد تا به آسان ترین و بهترین روش با سخت افزار سیستم تعامل کنند .

در طی سال ها ، طیف وسیعی از “رابط کاربری” برای سیستم عامل های مختلف مثل ویندوز ، مک ، سیمبیان ، OS2 و لینوکس طراحی شده است .

سعی من این است که در این مطلب به سیر تحولی رابط کاربری سیستم عامل ها در دهه هشتاد میلادی نگاهی داشته باشم.

خیلی از سیستم عامل ها و رابط های کاربری که معرفی می شوند ،  امروزه منقرض شده اند و یا به نوعی به کنار رانده شده اند .

اولین GUI توسط Xerox Palo Alto Research Center (PARC) در دهه هفتاد میلادی ایجاد و توسعه داده شد .

تصویر زیر مربوط به GUI اولین کامپیوتر شخصی است ، که Xerox Alto در سال ۱۹۷۳ تولید کرد . این محصول یک ، محصول تجاری نبود و بیشتر در دانشگاه ها و عمدتا برای کارهای تحقیقاتی به کار گرفته می شد .

 

۱۹۸۱-۱۹۸۵

Xerox 8010 Star ( منتشر شده در سال ۱۹۸۱ )

این سیستم را می توان اولین سیستم کامپیوتری Desktop نام برد که تمام برنامه ها و خود سیستم عامل از یک GUI یکپارچه استفاده می کردند . این کامپیوتر با نام “Star” شناخته می شد . بعدها نام آن به “View Port” و در نهایت به “GlobalView” تغییر کرد .

Apple Lisa Office System 1 ( منتشر شده در سال ۱۹۸۳)

Apple Lisa محصولی بود که در نام خود نشان می داد که دفاتر و ادارات را هدف قرا گرفته است . هدف از توسعه “لیزا” خلق یک ایستگاه کاری برای “پردازش اسناد” بود .

Office System های Apple بعدها توسط دستگاه های “مکینتاش” که مقرون به صرفه تر بودن ، جایگزین شدند .

Apple Lisa همچنین نسخه دوم خود را در سال ۱۹۸۳ و همچنین نسخه ۳٫۱ را در سال ۱۹۸۴ منتشر کرد .

VisiCorp Visi On (منشر شده در سال ۱۹۸۴)

Visi اولین GUI توسعه یافته برای کامپیوترهای رومیزی شرکت IBM بود . این سیستم برای شرکت های بزرگ ساخته شده بود و قیمت بسیار بالایی داشت .

این سیستم از ماوس ، بسته های installer و راهنما پشتیبانی می کرد اما در آن خبری از آیکون ها نبود .

Mac OS System 1.0 (منتشر شده در سال ۱۹۸۴)

System 1.0 اولین سیستم عامل بود که برای دستگاه های مکینتاش توسعه یافت . این سیستم عامل طراحی رابط گرافیکی مبتنی بر پنجره و آیکون داشت . همچنین شما می توانستید فایل ها ، پنجرها و فولدرها را با ماوس جابه جا کنید .

قابلیت گرفتن و کشیدن فایل ها برای کپی کردن در این سیستم عامل وجود داشت .

Amiga Workbench 1.0 ( منتشر شده در سال ۱۹۸۵)

در نخستین نسخه “آمیگا” ، جلوتر از زمان خود بود . رابط گرافیکی ” آمیگا ” مبتنی بر رنگ ( چهار رنگ : سیاه ، سفید ، آبی ، نارنجی ) بود . همینطور می توان چند وظیفه ای بودن و داشتن صدای استریو را نام برد . همچنین در این سیستم عامل ” آمیگا ” حالت های مختلف برای آیکون ها در نظر گرفته بود ( حالت Select و UnSelect ) .

Windows 1.0x ( منتشر شده در سال ۱۹۸۵)

در سال ۱۹۸۵ ماکروسافت اولین نسخه از ویندوز را که کاملا مبتنی بر GUI بود منتشر کرد . این سیستم عامل دارای آیکون های ۳۲ × ۳۲ پیکسل و گرافیک مبتنی بر رنگ بود . قابلیت جالبی که این سیستم عامل داشت یک ساعت آنالوگ متحرک بود ! ( بعدها این ساعت از سیستم عامل حذف شد )

GEM ( منتشر شده در سال ۱۹۸۵)

GEM مخفف Graphical Environment Manager یک رابط گرافیکی به سبک “پنجره ای” بود که توسط  DRI منتشر شده بود . در ابتدا این سیستم عامل برای Intel 8088 و Motorola 68000 منتشر شده بود که بعدها نسخه ای هماهنگ با Dos نیز عرضه کرد . اکثر مردم GEM را بر روی کامپیتورهای Atari ST به یاد می آورند . همچنین برای کامپیوترهای Amstrad’s IBM نیز به کار گرفته شد .

این سیستم عامل به کامپیوترهای دیگری نیز انتقال یافت ولی محبوبیتی به دست نیاورد .

۱۹۸۶ – ۱۹۹۰

IRIX 3 ( منتشر شده در سال ۱۹۸۶ )

سیستم عامل ۶۴ بیتی IRIX برای Unix ایجاد شده بود . از ویژگی جالب این رابط کاربری پشتیبانی از آیکون های برداری می باشد ! . این قابلیت بسیار قبل تر از اینکه Mac OS X ساخته شود توسط IRIX به کار گرفته می شد .

GEOS ( منتشر شده در سال ۱۹۸۶)

GEOS مخفف (Graphic Environment Operating System) است که توسط Berkeley Softworks ساخته شده بود . این سیستم عامل در اصل برای “کومودور ۶۴ ” ساخته شده بود .

این سیستم یک برنامه برای پردازش متن به اسم geoWrite و یک برنامه نقاشی به اسم geoPaint داشت .

Windows 2.0x ( منتشر شده در سال ۱۹۸۷)

در این نسخه قابلیت های رابط گرافیکی به طور محسوسی بهبود یافته بودند . حالا شما می توانستید چند پنجره را روی هم قرار دهید ، پنجره ها را تغییر اندازه دهید ،پنجره ها را maximized و minimized کنید .

OS/2 1.x ( منتشر شده در سال ۱۹۸۸)

OS/2 حاصل همکاری IBM و ماکروسافت است .  هر چند این دو شرکت بعدها در سال ۱۹۹۱ مسیر جداگانه ای از هم پیش گرفتند . ماکروسافت Windows  و IBM سیستم عامل OS/2 را توسعه دادند .رابط کاربری OS/2 نام “Presentation Manager” را برای خود برگزید . این GUI از رابط کاربری تک رنگ و آیکون های ثابت استفاده می کرد .

NeXTSTEP / OPENSTEP 1.0 ( منتشر شده در سال ۱۹۸۹ )

“استیو جابز ” ایده ای برای ساخت کامپیوترهایی مناسب کارهای تحقیقاتی ، دانشگاه ها و آزمایشگاه ها در سر داشت . او در همین راستا کامپیوترهای های NeXT را بنیان نهاد .

اولین کامپیوتر NeXT در سال ۱۹۸۸ منتشر شد . اما تغییرات بنیادی در سال ۱۹۸۹ و با انتشار NeXTSTEP 1.0 شروع شد . بعدها و در سیر تکامل NeXTSTEP به OPENSTEP تغییر نام داد .

آیکون ها بزرگتر (۴۸ × ۴۸) شده بودند . همینطور این سیستم از مانیتورهای رنگی نیز پشتیبانی می کرد . به نظر می رسد این رابط کاربری قدمی برای شروع رابط های کاربری مدرن بود .

Windows 3.0 ( منتشر شده در سال ۱۹۹۰ )

در این نسخه ماکروسافت پی به قدرت GUI در سیستم عامل برده بود و شروع به استفاده وسیع از آن کرد .

این سیستم از ۳۸۶ رنگ ، ۶۴۰ KB فضای هارد دیسک و مانیتورهای VGA پشتیبانی می کرد . ویندوز ۳ از ابعاد نمایشگرهای ۸۰۰*۶۰۰ و ۱۰۲۴*۷۶۸ پشتیبانی می کرد .

همچنین ماکروسافت Susan Kare را برای طراحی آیکون ها و  GUI برای ویندوز ۳ استخدام کرد .

 

 

Amiga Workbench 2.04 (منتشر شده در سال ۱۹۹۱)

پیشرفت های زیادی در این GUI مشاهده می شد . در اینجا تغییر دامنه رنگی و شمای سه بعدی معرفی شدند . همینطور در این رابط گرافیکی شما می توانستید فضای دسکتاپ را به صورت افقی به بخش های مختلق تقسیم کنید ، هر کدام از این بخش ها می توانست عمق رنگ و رزلوشن خاص خود را داشته باشد ، این قابلیت کمی عجیب به نظر می رسد . رزلوشن پیش فرض آمیگا ۶۴۰×۲۵۶ بود .

 

Mac OS System 7 (منتشر شده در سال ۱۹۹۱ )

مکنتیاش نسخه ۷ اولین سیستم عامل اپل بود که از رنگ پشتیبانی می کرد . در این نسخه سایه هایی ظریف رنگی به آیکون ها اضافه شده بود .

 

 

Windows 3.1 (منتشر شده در سال ۱۹۹۲ )

این نسخه از ویندوز اولین بار از فونت های True-type استفاده می کرد و همینطور از نشر رومیزی و چاپگرها پشتیبانی می نمود . پیش از این شما برای استفاده از فونت در ویندوز باید از Adobe Type Manager – ATM استفاده می کردید .

همچنین ویندوز ۳٫۱ شامل چند مد مختلف رنگی با نام Hotdog Stand بود . این مد های رنگی برای استفاده راحت تر و همینطور برای افراد کم بینا یا کور رنگ طراحی شده بود .

 

OS/2 2.0 (منتشر شده در سال ۱۹۹۲)

این GUI مراحل کاربرد پذیری و تست را به طور کامل طی کرده بود و در سطحی بین اللملی به کار گرفته می شد . OS 2 رابط کاربری را شئ گرا طراحی کرده بود . همچنین این رابط از کشیدن و رها کردن پشتیبانی می کرد .

 

Windows 95 (منتشر شده در سال ۱۹۹۵)

رابط کاربری ویندوز ۹۵ نسبت به ویندوز ۳٫۱ به طور کامل از نو طراحی شد . برای اولین بار یک دکمه کوچک به هر پنجره اضافه شده بود .

تیم طراحی برای اولین بار حالت های مختلفی مانند enabled, disabled, selected, checked و … را برای آیکون ها و سایر عناصر در نظر گرفت . همچنین دکمه معروف Start نیز در این نسخه به ویندوز اضافه شد .

ویندوز ۹۵ گامی بزرگ برای ماکروسافت در طراحی رابط گرافیکی کاربر محسوب می شد .

 

ویندوز ۹۵ را می توان سر آغازی بر سیستم عامل های مدرن دانست . شاید بعدها نگاهی داشته باشیم به سیستم عامل هایی که بعد از سال ۱۹۹۵ به دنیا معرفی شده اند .