تایپوگرافی

تایپوگرافی از سیر تا پیاز : خوشنویسی

قبلا در اولین سری از مطالب تاپیوگرافی از سیر تا پیاز ، تایپوگرافی از سیر تا پیاز : تعریف به چیستی و چگونگی تایپوگرافی اشاره داشتم . همچنین در دومین سری از این مطالب تایپوگرافی از سیر تا پیاز : تایپ فارسی در وب به جایگاه فونت ، وب فونت و نحوه استفاده از تایپ در وب پرداخته بودم . امروز قصد دارم در سومین سری از این مطالب به خط ، خطاطی و آنچه که ما امروزه به نام خوشنویسی می شناسیم بپردازم . اصولا زمانی که ما از "تایپ" و "تایپوگرافی" صحبت می کنیم ، داریم از فرآیندی صنعتی ، تکثیر پذیر و قابل چاپ صحبت می کنیم . در همین راستا معمولا هنر خوشنویسی و خطاطی را در گروه تایپوگرافی قرار نمی دهیم ؛ زیرا که غالبا در آن ابعاد صنعتی ، تکثیر پذیری و چاپ مطرح نیست . سیاه مشقی از مرحوم عمادالکتاب در وصف کتاب سفرنامه خراسان اما چیزی که باعث شد من در این سری از مطالب تایپوگرافی از سیر تا پیاز به خوشنویسی بپردازم ، اهمیت بسیار زیاد آن در شکل گیری تایپ های مدرن امروزی است . هر چیزی که ما امروز از طراحی تایپوگرافی داریم ، بر دوش خوشنویسان بزرگ ما در گدشته است . کسی که بتواند خوشنویسی را درست بشناسد و انواع خطوط را درک کند ، در رهیافت خود به سمت طراحی تایپ بسیار موفق تر نسبت به آنها که چنین دانشی در اختیار ندارند عمل خواهد کرد .

دیباچه :

خوب است قبل از بررسی خطوط در خوشنویسی قدری با تاریخچه و کم و کیف خوشنویسی آشنا شویم . متن زیر به اختصار و با دخل و تصرف از ویکی پدیا ، این هدف را محقق می کند : خوشنویسی یا خطاطی به معنی زیبانویسی یا نوشتن همراه با خلق زیبایی است و فردی که این فرایند توسط او انجام می‌گیرد خوش نویس نام دارد، به‌خصوص زمانی که خوش نویسی حرفه ی شخص باشد. گاهی درک خوشنویسی به عنوان یک هنر مشکل است. به نظر می‌رسد برای درک و لذت بردن از تجربه بصری خوشنویسی باید بدانیم خوشنویس افزون بر نگارش یک متن، سعی داشته اثری هنری با ارزش‌های زیبایی شناختی خلق کند. از این رو خوشنویسی با نگارش سادهٔ مطالب و حتا طراحی حروف وصفحه‌آرایی متفاوت است. همچنین از آنجایی که این هنر جنبه‌هایی از سنت را در دل خود دارد باید آن را تا حدی از تایپوگرافی که مبتنی بر ارزش‌های گرافیکی مدرن و کارهای چاپی است متمایز کرد. خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران در قله هنرهای بصری واقع است. خوشنویسی اسلامی و بیش از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است حیرت‌انگیز میان تمامی اجزا و عناصر تشکیل دهندهٔ آن. تعادل میان مفید و مورد مصرف بودن از یک سو و پویایی و تغییر شکل یابندگی آن از سوی دیگر؛ تعادل میان قالب و محتوا که با آراستگی و ملایمت تام و تمام می‌تواند شکل مناسب را برای معانی مختلف فراهم آورد. برگی از قرآن به خط کوفی - ایران - قرن یازدهم اگر در نظر داشته باشیم که خوشنویسی اسلامی و ایرانی براساس قالب‌ها و قواعد و نظام‌های بسیار مشخصی شکل می‌گیرد و هر یک از حروف قلم‌های مختلف از نظام شکلی خاص، و تا حدود زیادی غیرقابل تغییر، برخوردارند. آنگاه درمی‌یابیم که ایجاد قلم‌های تازه و یا شیوه‌های شخصی خوشنویسان بر مبنای چه ابداع و رعایت حیرت‌انگیزی پدیدار می‌شود. در خوشنویسی اندازه هر حرف و نسبت آن با سایر حروف با دقت بسیار بالایی معین شده‌است و هر حرف به صورت یک «مدول» ثابت درمی‌آید که تخطی از آن به‌منزله نادیده گرفتن توافقی چندصدساله‌است که همیشه میان خوشنویس و مخاطب برقرار بوده و با رضایت طرفین حاصل می‌آمده‌است.

تایپوگرافی از سیر تا پیاز : تایپ فارسی در وب

به مناسبت روز وبلاگ نویسی ، قصد دارم دومین مجموعه از مطالب تایپوگرافی از سیر تا پیاز را به کاربرد تایپ  در وب و به خصوص زبان فارسی بپردازم . تایپ و تصویر در کنار یکدیگر انتقال دهنده مفهوم هستند . در این بین تایپ نقش کلیدی و پررنگی ایفا می کند . گاهی اوقات تایپ بیان تصویری دارد و از کارکرد صرفا متنی خود خارج می شود و مفهوم را نیز به شکلی تصویری منتقل می کند . انواع فونت ها ، چیدمان ها و رنگ ها در متون به کارکرد تصویری تایپ کمک می کنند . تایپوگرافی خیلی خلاصه یعنی همین اهمیت دادن به وجه تصویری تایپ .

  دیباچه :

رسانه های دیجیتال مدرن از جمله وب ، تفاوت های اساسی با رسانه های سنتی مبتنی بر کاغذ دارند . با توجه به جوان بودن رسانه های دیجیتال نسبت به کاغذ ، اکثر توجه طراحان به سمت صنعت رسانه های کاغذی معطوف بوده است و معمولا طراحان ، طرح های خود را برای چاپ محیا کرده اند . در این میان طراحان فونت  و تایپ فیس استثنا نیستند . چیزی که رسانه ای مثل کاغذ را با رسانه ای مثل موبایل متمایز می سازد ، 'دقت' است . رسانه های کاغذی در بدترین حالت معمولا 300 نقطه در هر اینچ  دقت دارند ( امروزه دقتی مثل 1200 نقطه در هر اینچ بسیار رایج است ) در حالی که در رسانه های دیجیتالی این رقم به طور معمول حدود 100 پیکسل در هر اینچ   است . در نسل جدید مانیتورها این رقم تا حدود 220 تا 300 پیکسل در هر اینچ بالا رفته است . به هر حال با توجه به اینکه نمایشگرهای ریتینا و با تفکیک پذیری بالا همه گیر نشده اند ، پس باید طراح به نوع رسانه ای که با آن کار می کند توجه داشته باشد . چنانچه شما از تایپ با جزییات فراوان و مناسب چاپ بر روی مانیتور ها با دقت پایین تر استفاده کنید ، مشکلاتی مثل دندانه دار شدن و پلیدگی را مشاهد خواهید کرد . زمانی که من برای رسانه های کاغذی اقدام به طراحی می کنم ، اطلاعاتی مثل ابعاد کار و نوع چاپ را دارم . در نتیجه زمانی که می خواهم از تایپ استفاده کنم ، متناسب با ابعاد و نوع چاپ این کار را انجام می دهم . اما در وب اینگونه نیست . در طراحی وب سایت ها و استفاده از تایپ باید به این نکته توجه داشت که ممکن است وب سایت شما توسط هر دستگاهی در هر ابعادی و با هر کیفیتی مشاهده شود . از کامپیوترهای قدیمی با تفکیک پذیری پایین  تا موبایل ها ، تبلت ها و نمایشگرهای بزرگ . یک طراح خوب به اکثر این رسانه ها توجه می کند و نهایت سعی خود را به کار می برد که وب سایت طراحی شده در اغلب رسانه ها به درستی به نمایش درآید . در این میان نقش فونت و نحوه انتخاب تایپ مستثنی نیست . ما باید فونت هایی مناسب در اختیار داشته باشیم و بتوانیم اندازه ها و رنگ ها را به طور مناسب انتخاب کنیم . طراحی و استفاده از تایپ برای وب ، کمی با سایر رسانه ها متفاوت است . در ادامه نگاهی دارم به کارکردهای فنی فونت در وب و جایگاه زبان فارسی در وب فونت ها

تایپوگرافی از سیر تا پیاز : تعریف

"تایپوگرافی از سیر تا پیاز" عنوان مجموعه مقالاتی است که سعی دارد تا به تایپ و رابطه آن با تصویر بپردازد . تایپوگرافی  از مباحث مهم در طراحی گرافیک است . ردپای تایپوگرافی را امروزه می توانید در بسیاری از رسانه ها مانند پوستر ، مجلات ، روزنامه ها ، رسانه های تصویری ، وب و... ببینید . امید دارم در مجموعه مقالات " تایپوگرافی از سیر تا پیاز" بتوانم به چند وچون مقوله تایپوگرافی  ، نقش آن در طراحی و رابطه آن با یک دیزاین موفق ، آنگونه که باید بپردازم .  

تایپوگرافی چیست ؟

معانی مختلفی برای واژه تایپوگرافی در لغت نامه می توانید پیدا کنید . چند تای آنها را در زیر می بینید :

تایپوگرافی ، هنر چیدمان تایپ ، برای رسیدن به یک زبان تصویری است .

تایپوگرافی ، هنر پردازش متن ، برای رسانه های چاپی است .

تایپوگرافی عبارت است از انتخاب و طرح ریزی تایپ برای چاپ .

از مجموعه تعریف های بالا و همینطور چند تعریف دیگری که از سایر جاها دیده ام می توان اینطور برداشت کرد که :

تایپوگرافی هنری است که در آن طراح می کوشد با تغییر عناصر متن ، مثل اندازه ، فاصله حروف ، شکل حروف ، فاصله خطوط ، پاراگراف بندی و مواردی از این دست زبان بصری برای تایپ به وجود آورد . تایپوگرافی در طیف گسترده ای از امور هنری ، مثل ساخت تیتراژ فیلم ، طراحی گرافیک ، طراحی کتاب های کمیک ، طراحی مالتی مدیا و... کاربرد دارد . تایپوگرافی با خطاطی و دست نویس تفاوت دارد ، هر چند طراح تایپ می تواند از خط و دست نویس نیز برای تایپوگرافی بهره ببرد .

اما داستان تایپوگرافی و تعاریف آن وقتی به ایران می رسد جالب می شود . تایپوگرافی جز پدیده های بحث برانگیز در محافل گرافیکی ایران است .